Podczas pierwszego dnia Kongresu Zdrowia Publicznego, który miał miejsce w dniach 9-10 grudnia br., odbyła się debata nt. szczepień ochronnych z udziałem prof. Agnieszki Mastalerz-Migas, konsultanta krajowego w dziedzinie medycyny rodzinnej, prof. Anety Nitsch-Osuch, konsultanta wojewódzkiego w dziedzinie epidemiologii, Michała Byliniaka, prezesa Okręgowej Izby Aptekarskiej w Warszawie, prof. Adama Maciejczyka, dyrektora Dolnośląskiego Centrum Onkologii oraz dr. Filipa Raciborskiego, przedstawiciela Zakładu Profilaktyki i Zagrożeń Środowiskowych, Alergologii i Immunologii, Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.
- Uprawnienie farmaceutów do szczepień przeciw grypie oraz nadanie im uprawnień do kwalifikacji do ww. szczepienia jest drugim krokiem. Pierwszym było umożliwienie prowadzenia szczepień przeciw COVID-19 przez farmaceutów, którzy wykonywali je w punktach szczepień, a następnie w aptekach.
- Wg danych Okręgowej Izby Aptekarskiej w Warszawie farmaceuci podali około pół miliona dawek w około tysiącu aptek. Prowadzone są rozmowy z Ministerstwem Zdrowia nt. rozszerzenia ww. uprawnienia na inne choroby oraz w kwestii poprawy, bazując na dotychczasowym doświadczeniu.
- Zakażenia pneumokokowe stanowią problem infekcyjny zarówno u dzieci, jak i u osób dorosłych. W przypadku pneumokoków najbardziej boimy się antybiotykooporności. Jest to bakteria, która wśród bakterii wywołujących zakażenia dróg oddechowych znajduje się na pierwszym miejscu oraz odpowiada za 40 procent zapaleń płuc.
- W przypadku dzieci w Programie Szczepień Ochronnych od 2017 roku wpisane są szczepienia obowiązkowe przeciw pneumokokom. Nadal niezabezpieczoną grupą są osoby dorosłe oraz starsze dzieci, które są chore przewlekle.
- Ważnym czynnikiem ryzyka zakażeń pneumokokowych jest wiek. Częstość zapaleń płuc zaczyna wzrastać po 45 r.ż. Istotny wzrost następuje po 50 r.ż. I tak z każdym następnym dziesięcioleciem ten wzrost jest bardziej zauważalny. Im starszy jest pacjent, tym większe jest ryzyko ciężkiego przebiegu, hospitalizacji oraz zgonu.
- Pozostałe grupy ryzyka to osoby chore przewlekle. Tych chorób jest dosyć dużo, ponieważ prawie każda choroba przewlekła wywołuje deficyt odporności, organizm jest słabszy i gorzej reaguje na infekcje.
- Wśród chorób są również takie, gdzie występuje upośledzenie odporności oraz różnego rodzaju niedobory odporności, jak np. usunięcie śledziony, cukrzyca, choroby nerek, wątroby, czy choroby płuc np. POChP.
- Każdy dorosły człowiek powinien co dziesięć lat przyjąć dawkę przypominającą szczepionki skojarzonej tj. tężec-krztusiec. Jest to zalecenie dla całej populacji.
- Grupy ryzyka, na które należy zwrócić szczególną uwagę są kobiety ciężarne, ponieważ w ostatnim trymestrze trzeba zabezpieczyć noworodka, któremu matka przez łożysko przekazuje przeciwciała. Dziecko w pierwszych miesiącach życia, zanim wytworzy własną odporność po szczepieniu ma przeciwciała, co powoduje, że jest chronione w momencie kontaktu z osobą dorosłą zakażoną pałeczką krztuśca.
- Inne grupy ryzyka to personel medyczny. Jest to ważna grupa ze względu epidemiologicznego. Kolejna to osoby starsze, gdyż odporność w starszym wieku się obniża.
- Wprowadzenie obowiązkowych szczepień dla dzieci przeciw pneumokokom w 2017 roku było koniecznością, ponieważ takie były rekomendacje WHO.
- Większość dzieci jest szczepiona z użyciem szczepionki dziesięciowalentnej, przy czym część rodziców zamienia oferowaną szczepionkę na szczepionkę zapewniającą szerszą ochronę z trzynastoma serotypami.
- Epidemiologia zakażeń wywołanych przez streptococcus pneumoniae zmienia się, zarówno w krajach ościennych, jak i w Polsce. O ile dzieci do pewnego wieku są zabezpieczone, o tyle dzieci z grup ryzyka, podobnie jak dorośli, powinny mieć możliwość łatwego dostępu do szczepienia przeciw pneumokokom, czy to w postaci refundacji, czy przez ujęcie w narodowym programie szczepień ochronnych.
- Dzieci urodzone przedwcześnie, którym szczepienia przeciwko pneumokokom były oferowane jeszcze przed ofertą skierowaną do populacji generalnej, są szczególnie narażone na ciężki przebieg inwazyjnej choroby pneumokokowej. Zwłaszcza one powinny mieć zapewnioną jak najszerszą ochronę, pamiętając o tym, że są pewne serotypy pneumokoków odpowiedzialnych za szczególnie ciężkie przebiegi oraz zakażenia.
- Wyłapywanie fake news’ów w Internecie to zadanie bardzo trudne, dlatego że większość z nich bazuje na przynajmniej ułamku informacji prawdziwej, którą da się zweryfikować, a następnie nadbudowywane są treści niezgodne z prawdą. W związku z tym dla użytkownika, który nie ma kompetencji i odpowiedniej wiedzy, taka informacja wygląda na autentyczną, a przynajmniej na taką, która może być autentyczna.
- Jeżeli mówimy o nadawcy profesjonalnym, wypowiada swoje słowa ważąc je i w oparciu o fakty naukowe, a taki przekaz często nie jest atrakcyjny dla wielu osób, którzy są przyzwyczajeni szybkich i łatwych treści w formie nagłówków oraz jednego zdania. Trudno jest komunikować treści naukowe w sposób odpowiedzialny.
- Komunikując się z szerszym odbiorcą powinniśmy jednak patrzeć na jego potrzeby oraz w jaki sposób jest w stanie przetworzyć pewne informacje.
- Należy również zachęcać osoby, które się zaszczepiły oraz nie miały żadnych działań niepożądanych, aby mówiły o tym, że szczepienie jest bezpieczne oraz skuteczne. Odwołujmy się do realnych przykładów, nie tylko do wiedzy akademickiej.
- Polska jest ostatnim z rozwiniętych krajów w Europie, który nie rozwiązał szczepienia przeciw HPV w sposób efektywny. Ww. szczepienia zostały wprowadzone i będą realizowane w ramach Narodowej Strategii Onkologicznej, która zakłada zaszczepienie 60 procent dziewczynek i chłopców, którzy tego wymagają.
- Na podstawie obserwacji wykonanych w innych krajach, wprowadzenie do narodowego programu szczepień bezpłatnego szczepienia przeciw HPV, gwarantuje uzyskanie wysokich wskaźników wyszczepialności. W pozostałych grupach wiekowych, które nie będą szczepione w ramach wspomnianej strategii, szczepienie powinno być objęte jak największą refundacją, gdyż jest ono dosyć kosztowne.
- Należy pamiętać o tym, jak ważna jest edukacja pacjentów oraz rodziców, ale także lekarzy. Rozpoczynając w Polsce szczepienia przeciw HPV należy pomyśleć o odpowiednich strategiach komunikacyjnych oraz edukacyjnych.
- Dobrym krokiem w 2021 roku było pojawienie się kolejnego szczepienia refundowanego dla dzieci przeciwko rotawirusom. Miniony rok upłynął pod kątem szczepień przeciwko COVID-19, szczepienia stały się powszechne wśród pacjentów. Została przetarta również ścieżka zapewniająca refundację szczepienia przeciw grypie, dzięki której dostęp do szczepionek jest ułatwiony dla pewnej grupy pacjentów. Kolejny krok to wprowadzenie innych szczepień, aby osoby dorosłe mogły zaszczepić się jak najtaniej.
- COVID-19 przyspieszył pewne procesy. Po stronie decydentów zauważalna jest coraz większa chęć do szczepień. Dobrze, że do procesu szczepień zostały dopuszczone inne grupy zawodowe, nie tylko farmaceuci, co pozwoli na rozpoczęcie skutecznej współpracy pomiędzy poszczególnymi grupami zawodowymi, skutkującą zwiększonym poziomem wyszczepialności.
- Sytuacja z pandemią COVID-19 oraz szczepień pokazuje sukces naukowy w tym obszarze. Z drugiej strony, patrząc na wyszczepialność w Polsce, która wynosi 54 procent w skali populacji (przy czym w grupie 15-39 lat jedna trzecia osób zadeklarowała, że się nie zaszczepi) świadczy o tym, że jest bardzo dużo do zrobienia w obszarze komunikacji.
