Większość odpowiedzialnych naukowców, lekarzy, badaczy nie ma wątpliwości co do wartości szczepień ochronnych, bez których nie udałoby się pokonać chorób, które już w ogóle nie występują lub pojawiają się w wymiarze szczątkowym. W debacie inaugurującej Forum zaproszeni goście próbowali odpowiedzieć na pytanie, czego nauczyła nas pandemia?
Zaszczepione państwo – zdrowe państwo, to państwo mądrych obywateli, potrafiących dokonywać mądrych wyborów zdrowotnych – mówił prof. Jarosław Pinkas, konsultant krajowy ds. zdrowia publicznego. Bardzo dużo czasu spędzamy w internecie, gdzie jest natłok informacji oraz gdzie brakuje profesjonalistów medycznych, którzy w tym czasie są przy swoich pacjentach i nie są w stanie reagować na wszystko, co ma miejsce w sieci. Zdaniem profesora, nawet jeśli będą chcieli odpowiedzieć na stawiane zarzuty, w większości przypadków spotykają się z atakiem na własną osobę. W dużej mierze media społecznościowe zajęte są przez osoby, które mają niecne interesy – dodał profesor. Po raz pierwszy w historii świata mamy pandemię w dobie globalnej informacji oraz globalnego dostępu do wiedzy lub też niewiedzy.
Zdaniem dr. n. med. Artura Zaczyńskiego, zastępcy dyrektora ds. medycznych w CSK MSWiA w Warszawie obecnie obłożenie w szpitalach jest zredukowane do ponad 50%. Niewiele osób choruje ciężko z grup osób zaszczepionych, nie obciążając systemu – mówił dyrektor. Warto zwrócić uwagę na grupy zawodowe, w naszym szpitalu, gdzie poziom wyszczepienia wynosi 97%, nie obserwujemy absencji chorobowej spowodowanej COVID-19.
Wyniki badań przeprowadzonych przez Ministerstwo Zdrowia nt. nastawienia do szczepień ochronnych nie są zadawalające. Jest bardzo duża grupa osób, która nie wierzy w szczepienia i dopiero moment, kiedy osoba z biskiego otoczenia rodziny ciężko przeżyje COVID lub nie przeżyje powoduje zmianę, że warto się zaszczepić – mówiła Anna Goławska, podsekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia. Kluczowa jest edukacja w obszarze szczepień ochronnych na różnych etapach życia. Słowo to przewijało się niemalże podczas każdego panelu dyskusyjnego, co tylko potwierdza fakt, że mamy dużo do zrobienia w obszarze edukacji zdrowotnej. W przekonywaniu do szczepień wśród młodzieży warto wykorzystać również media społecznościowe oraz autorytety – mówił Piotr Kowalski z Wydziału Spraw Medycznych, Departamentu Szkolnictwa Wyższego, Ministerstwa Edukacji i Nauki.
Doświadczenie pandemii pozwoliło nam na wdrożenie i przyspieszenie wszystkich e-usług w zdrowiu, cały proces szczepień został zinformatyzowany – dodała minister Anna Goławska – co również spowodowało dalsze usprawnianie systemu. Elektroniczna karta szczepień będzie wprowadzana sukcesywnie do wszystkich szczepień. Zgodnie z zapowiedziami pani minister są prowadzone prace w zakresie wprowadzenia elektronicznej medycyny w szkołach.
Zgodnie z aktualnymi światowymi rekomendacjami, szczepienia przeciw pneumokokom dotyczą dzieci i młodzieży do 19 r.ż. ale również wszystkich osób dorosłych oraz osób po 65 r.ż. z uwagi na dużą ilość zakażeń pneumokokowych – wymieniła prof. Teresa Jackowska, konsultant krajowy ds. pediatrii, wiceprezes Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego. Dzieci z grup ryzyka to dzieci z zaburzeniami odporności, po przeszczepie szpiku, z chorobami reumatoidalnymi, czy gastroenterologicznymi, ale też i cukrzycą, chorobami płuc, nerek. Ostatnią grupą ryzyka to dzieci po wszczepieniu implantu ślimakowego. We wszystkich tych grupach rekomendowane są szczepienia przeciw pneumokokom szczepionką PCV 13 oraz polisacharydową.
Dorośli nie są wolni od zakażeń oraz od zakażeń pneumokokowych – dodał prof. Adam Antczak z Kliniki Pulmonologii Ogólnej i Onkologicznej, Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. W 2019 roku odnotowano 19 tys. przypadków zgonów w wyniku zapalenia płuc, z czego zdecydowana większość to pneumokokowe zapalenie płuc. Dorosłych możemy chronić przed zakażeniami za pomocą szczepień. PSO rekomenduje szczepienia u osób dorosłych już po 50 r.ż. kiedy to zakażenie może przebiegać dużo bardziej poważnie. Współchorobowości jak POCHP, astma oskrzelowa, niewydolność serca, przewlekła choroba nerek, cukrzyca, czy nikotynizm to są przypadki chorych, szczególnie narażonych na zakażenie pneumokokowe. Szczepienia dzieci chronią seniorów, przynoszą efekty ogólno-populacyjne, ale dorośli mogą zakażać się nie tylko od dzieci, ale również w swojej populacji. Dlatego szczepienia są uzasadnione oraz potrzebne.
Zdaniem dr. Ernesta Kuchara, kierownika Kliniki Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym, efektywność kosztowa i zdrowotna w grupie ryzyka jest zdecydowanie większa, stąd szczepienia są najbardziej opłacalne we wspomnianych grupach. Szczepienia zapobiegają powstawaniu nowotworów, dotyczy to szczepienia m. in. przeciw HPV – dodał doktor.
Szczepienia przeciw pneumokokom wśród osób dorosłych są zalecane, w rzeczywistości realizowane są ze środków własnych pacjenta. Zdaniem prof. Anety Nitsch -Osuch, konsultant wojewódzkiej ds. epidemiologii, kierownik Zakładu Medycyny Społecznej i Zdrowia Publicznego na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym, taka sytuacja prowadzi do niskiego wskaźnika wyszczepialności wśród seniorów. Ze względów finansowych osoby dorosłe w większości przypadków decydują się na szczepionkę polisacharydową 23-walentną, która jest tańsza, a wiemy, że zgodnie z rekomendacjami w pierwszej kolejności powinniśmy szczepić przy użyciu szczepionki skoniungowanej 13-walentnej – dodała profesor. Dostępność do szczepień przeciw pneumokokom wśród osób dorosłych jest niewystarczająca.
Szczepienia ochronne przeciw pneumokokom są znaną metodą profilaktyki, ale zbyt mało propagowaną w społeczeństwie. Dostęp w ramach bezpłatnych świadczeń mógłby nie przełożyć się na efekt, jakiego oczekujemy – mówiła Joanna Kujawa z Departamentu Zdrowia Publicznego w Ministerstwie Zdrowia. Równolegle powinny być prowadzone działania edukacyjne. Szczepienia ochronne oraz profilaktyka są długoterminową inwestycją i finansowanie na początku jest niewspółmierne do wyliczeń – dodała pani dyrektor.
Krztusiec jest chorobą, której skuteczność szczepionki oceniana jest na około 80%. Wszystkie programy europejskie i światowe oraz rekomendacje lekarzy wskazują na podanie szczepionki młodzieży powyżej 10 r.ż. W kalendarzu szczepień mamy szczepionkę w 14 r.ż. ale mamy też 19-latków, którzy otrzymują szczepienie tylko przeciw błonicy i tężcowi. Krztusiec jest ciężką chorobą dla osób dorosłych, ale nie tak ciężką i śmiertelną, jak w pierwszym półroczu życia dziecka, stąd kolejna rekomendacja ekspertów szczepień dla kobiet w ciąży - mówiła prof. Teresa Jackowska.
W celu poprawienia sytuacji epiemiologicznej krztuśca w całej populacji, musimy szczepić dzieci w sposób planowy i terminowy – kontynuowała prof. Aneta Nitsch-Osuch. Wśród dzieci, są jednak noworodki, które nie mogą być zaszczepione, a mogą zachorować. Śmiertelność i ryzyko powikłań u tych najmłodszych pacjentów jest najwyższa i aby je chronić, należy szczepić kobiety w ciąży w okresie między 27 a 36 tygodniem życia płodowego. Zdaniem pani profesor szczepiąc kobiety w ciąży, wytwarza ona przeciwciała, które drogą transferu przezłożyskowego przedostają się od matki do organizmu dziecka i dzięki temu jest ono chronione przed ciężkim zachorowaniem na krztusiec już od pierwszych dni.
Kolejny element strategii ochrony przeciw krztuścowi powinien obejmować szczepienie osób dorosłych co 10 lat oraz strategię kokonową szczepień, która polega na tym, że szczepiąc osoby z najbliższego otoczenia pacjenta, w tym przypadku dziecka, zmniejszamy transmisję patogenu chorobotwórczego. Aby ta strategia była skuteczna, należałoby zaszczepić ok 60% osób z najbliższego otoczenia dziecka. Statystyki pokazują, że zaszczepienie 10 tys. rodziców zapobiega zachorowaniu jednego niemowlęcia.
Krztusiec był chorobą bardzo niebezpieczną dla dzieci. W 1960 roku, kiedy wprowadzono szczepionkę przeciw krztuścowi w Polsce umieralność wśród dzieci wynosiła 1600 rocznie, a zapadalność 300 na 100 tys.. Warto pamiętać, że dorośli nie są wolni o krztuśca – mówił prof. A. Antczak. Szczepienie nie jest trwałe, populacja w 95% nie posiada przeciwciał przeciw krztuścowi. Osoby starsze oraz ze współchorobowościami są bardziej narażone na zachorowanie na krztusiec. Szczepienie dawką przypominającą jest niezwykle opłacalne.
Strategia w zakresie szczepień jest zawsze spójna, sprawdzamy potrzeby, obserwujemy zmiany, jakie szczepienia wywołują w programie szczepień oraz w całej populacji – mówiła dyrektor Joanna Kujawa. Wszelkie zmiany w PSO, to są etapy długoterminowe.
50% refundacja szczepionki przeciw grypie u dzieci jest dużym ułatwieniem, gdyż cena jest dla rodziców znaczną barierą, którą częściowo likwidujemy - mówił dr E. Kuchar. Kolejnym problemem jest bagatelizowanie objawów grypy oraz strach przed igłą. Pomysł realizacji szczepień ochronnych w szkole jest dobrym pomysłem. Bezpłatne szczepienia przeciw grypie dla kobiet w ciąży, są istną rewolucją – mówiła prof. T. Jackowska.
Narodowa Strategia Onkologiczna określiła ramy czasowe na realizację szczepienia przeciw HPV oraz konkretny cel do osiągniecia, wskazany jako zaszczepienie przeciwko HPV 60% populacji docelowej. Od 1 listopada br. dostępna będzie szczepionka przeciw HPV w aptece z 50 refundacją w pełnym zakresie wskazań – deklarowała dyrektor Joanna Kujawa. Eksperci wskazywali jednak, że refundacja nie zapewni osiągnięcia określonego w Narodowej Strategii Onkologicznej poziomu zaszczepienia i że nadal brakuje zapowiedzianego powszechnego programu całkowicie bezpłatnych szczepień przeciw HPV. Australia jest dobrym przykładem kraju, w którym optymalnie wprowadzono program szczepień przeciw HPV, co przełożyło się na eradykacje raka szyjki macicy i innych HPV-zależnych chorób. Bez akcji edukacyjnych oraz informacyjnych nie będzie pożądanych efektów zdrowotnych – mówił dr. E. Kuchar. W ramach edukacji szkolnej nie ma miejsca na profilaktykę zdrowotną co powinno się zmienić.
Zdaniem dyrektor Joanny Kujawy powszechny program szczepień przeciw HPV powinien ruszyć w 2022 roku. Wprowadzenie i realizacja szczepień musi być poprzedzona zmianami legislacyjnymi, które obecnie są na etapie prac sejmowych. Robimy wszystko, aby jak najszybciej rozpoczęły się szczepienia przeciw HPV dedykowane dla właściwej grupy, rozpoczynając od dziewcząt danego rocznika, włączając docelowo również chłopców. Aktualnie szczepienia przeciw HPV nadal funkcjonują jako zalecane, a ich finansowanie musi być poprzedzone uwarunkowaniem prawnym, aby minister zdrowia mógł zabezpieczyć ww. szczepionki, co się aktualnie dzieje – dodała dyrektor.
Obecnie w sejmie procedowany jest projekt ustawy rozszerzający kompetencje uprawnień do wykonywania kwalifikacji do szczepień o kolejne grupy zawodowe, m.in. przez pielęgniarki, felczerów oraz farmaceutów, co może się przyczynić do faktu, że szczepienia staną się bardziej dostępne.
Naszym celem powinna być likwidacja barier administracyjnych, finansowych oraz mentalnych – podsumował dyskusję dr Ernest Kuchar. Ludzie muszą chcieć przyjmować szczepionki, co wymaga stałych działań edukacyjnych. Dostęp do szczepień powinien być jak najszerszy. Profilaktyka jest lepsza niż leczenie nie tylko dlatego, że jest tańsza, ale wszystkim nam oszczędza mozolnej pracy. Szczepienia są inwestycją w zdrowie obywateli – dodała na zakończenie prof. Aneta Nitsch-Osuch.
Pełne nagranie wydarzenia dostępne jest na stronie: www.szczepienia-ioz.pl
