Co łączy dbanie o uprawy i troskę o skórę? Analogia jest oczywista – aby plony były zdrowe i obfite, potrzebują odpowiedniej opieki, dokładnie tak samo, jak nasza skóra. Potwierdzają to prawdziwi rolnicy i agroinfluencerzy – znani szerzej jako „Agrokuzyni”, Ambasadorzy tegorocznej, XII edycji Tygodnia Świadomości Czerniaka. Jednocześnie zachęcają do przestrzegania zasad profilaktyki podczas ekspozycji na promieniowanie UV. Akcję edukacyjną pod hasłem „Twoja skóra – ważne pole do ochrony”, skierowaną przede wszystkim do społeczności rolniczej, organizuje Akademia Czerniaka, sekcja naukowa Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej.
Lepiej chronić i zapobiegać, ponieważ zbyt późna reakcja, może spowodować, że plonów nie da się uratować. Konsekwencją mogą być tylko lub aż, mało obfite zbiory. A co, jeśli odniesiemy to do naszej skóry? W takim wypadku, brak ochrony przed szkodliwym promieniowaniem UV może skutkować utratą nie tylko zdrowia, ale nawet życia. Dlatego podczas tegorocznego, XII Tygodnia Świadomości Czerniaka, przebiegającego pod hasłem „Twoja skóra – ważne pole do ochrony!”, Akademia Czerniaka zwraca uwagę na konieczność profilaktyki, szczególnie wśród rolników – osób poddających się częstej ekspozycji na promieniowanie słoneczne podczas wykonywania swojej pracy.
– Ze swojego wieloletniego doświadczenia w pracy z pacjentami wiem, jak ogromne znaczenie ma edukacja na temat zagrożeń związanych z ekspozycją na promieniowanie słoneczne i jego wpływu na zdrowie. Często jednak troska o zdrowie skóry zostaje zaniedbana, a powodem jest brak świadomości na temat konsekwencji opalania, również tego niezamierzonego. Ludzie nie zdają sobie sprawy, że częste przebywanie na otwartej przestrzeni z nieosłoniętą skórą, może prowadzić do powstawania niebezpiecznych zmian, w tym czerniaka. Dlatego wraz z Akademią Czerniaka staramy się docierać do różnych grup społecznych i zawodowych, aby budować świadomość na temat profilaktyki znamion – wyjaśnia prof. dr hab. n. med. Piotr Rutkowski, kierownik Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków w Narodowym Instytucie Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowym Instytucie Badawczym w Warszawie, Przewodniczący Zespołu Ministra Zdrowia ds. Narodowej Strategii Onkologicznej, Przewodniczący Polskiego Towarzystwa Onkologicznego, Przewodniczący Rady Naukowej Akademii Czerniaka. – Tegoroczną edycję Tygodnia Świadomości Czerniaka kierujemy przede wszystkim do rolników, którzy z uwagi na wykonywanie pracy na powietrzu, są szczególnie narażeni na konsekwencje wynikające z promieniowania słonecznego. Oczywiście zdajemy sobie sprawę, jak ciężką pracę wykonują, jednak pragniemy pokazać, że dbanie o zdrowie, w tym zdrowie skóry nie musi być wcale trudne i czasochłonne. Dlatego mamy nadzieję, że nasza akcja nie tylko przyczyni się do podniesienia poziomu wiedzy w tym zakresie, ale też zmotywuje rolników do tego, by dbali o swoją skórę tak samo uważnie, jak dbają o swoje uprawy.
Ambasadorami akcji zostali młodzi rolnicy i agroinfluencerzy „Agrokuzyni” – Krzysztof i Bartłomiej, którzy poprzez udział w oficjalnym spocie Tygodnia Świadomości Czerniaka, uświadamiają innych farmerów nt. ochrony przed czerniakiem.
– Praca w gospodarstwie to mój sposób na życie. Wymaga jednak dużo czasu i poświęceń, szczególnie latem, gdy najwięcej się dzieje. Wtedy też często przebywamy na zewnątrz, na polu, w pełnym słońcu. Nawet gdy jesteśmy w kabinie traktora, słońce daje się we znaki jeszcze mocniej, świecąc przez szybę – mówi Krzysztof Gorzelańczyk, rolnik, agroinfluencer, współzałożyciel kanału „Agrokuzyni”. – Dlatego razem z Bartkiem zaangażowaliśmy się w akcję Akademii Czerniaka. To dobrze, że ktoś nas – rolników – zauważył i chce nam pomóc zadbać o zdrowie. Szczególnie, że jest to tak proste. Dlatego chętnie przyłączamy się do edukacji innych i będziemy promować ochronę przed czerniakiem – dodaje.
Czy należy bać się czerniaka?
Czerniak jest najbardziej złośliwym ze wszystkich nowotworów skóry, może jednak rozwinąć się także na błonach śluzowych czy na powierzchni gałki ocznej. Charakteryzuje się agresywnym wzrostem, a także możliwością tworzenia wczesnych i licznych przerzutów m.in. do węzłów chłonnych, płuc, mózgu i innych obszarów organizmu, które są trudne w leczeniu farmakologicznym.
Wzrosty zachorowalności na czerniaka widoczne są od lat. W Polsce diagnozowanych jest wciąż od 3700 do 4000 przypadków każdego roku. Nowotwór ten może rozwinąć się w każdym momencie życia, jednak, zgodnie z danymi Krajowego Rejestru Nowotworów, najwięcej zachorowań notuje się wśród dorosłych w wieku 35-49 lat oraz w grupie seniorów w wieku 60-74 lat. Niestety, brak odpowiedniej profilaktyki i nieodpowiedzialnych zachowań prowadzą do wysokiego odsetka śmiertelności (od 40% do nawet 60%) u osób powyżej 70 roku życia.
Ryc. 1. Zapadalność na czerniaka w Polsce w 2020 r. z uwzględnieniem wieku na podstawie danych Krajowego Rejestru Nowotworów.
W ostatnich latach w Polsce nastąpiła jednak istotna poprawa wyników leczenia chorych z rozpoznanym czerniakiem, szczególnie w zakresie 5-letniej przeżywalności względnej. Rozpoczęto także realizację najnowocześniejszego programu lekowego, który obejmuje immunoterapię oraz terapię celowaną, w tym terapię adjuwantową, o potwierdzonej skuteczności leczenia.
Rolnicy i inne grupy ryzyka zachorowania na czerniaka
Jednym z głównych czynników ryzyka rozwoju czerniaka jest ekspozycja na promieniowanie słoneczne, a zwłaszcza na niewidzialne promienie ultrafioletowe (UV), które powodują uszkodzenia skóry i zwiększają ryzyko wystąpienia nowotworów skóry. Dotyczyć to może przedstawicieli zawodów, którzy ze względu na charakter swojej pracy często przebywają na otwartej, nasłonecznionej przestrzeni, np. rolników.
Ryzyko zachorowania wzrasta także wśród osób, które posiadają 1 lub 2 fototyp skóry, czyli jasną, piegowatą cerę, podatną na oparzenia słoneczne. Znaczenie, choć niewielkie, mogą mieć także uwarunkowania genetyczne oraz historia choroby w rodzinie.
Profilaktyka dla każdego
Niestety, wciąż zbyt wiele osób nie zdaje sobie sprawy z istoty problemu i nie podejmuje wystarczających działań profilaktycznych, które mogłyby zmniejszyć ryzyko zachorowania na czerniaka lub umożliwić jego wczesne rozpoznanie.
– Regularna samokontrola oraz coroczne badania znamion u dermatologa lub chirurga onkologa zwiększają szansę na wczesne rozpoznanie czerniaka, a tym samym na wdrożenie skutecznego leczenia. Mówiąc o skutecznym leczeniu, mam na myśli to, że możliwe jest niemal całkowite wyleczenie i to w przypadku aż 97 proc. pacjentów. Żeby jednak było to możliwe ważna jest znajomość i przestrzeganie zasad profilaktyki zarówno pierwotnej, jak i wtórnej. Szczególnie osoby, które są narażone na częstą ekspozycję na promieniowanie UV, powinny zwracać uwagę na stan swojej skóry, regularnie kontrolować zachodzące zmiany w obrębie starych lub nowo powstałych znamion. W przypadku podejrzeń, należy jak najszybciej skonsultować się ze specjalistą. – mówi prof. nadzw. dr hab. n med. Grażyna Kamińska-Winciorek, specjalista dermatolog-wenerolog, kierownik Zespołu ds. Raka i Czerniaka Skóry w Narodowym Instytucie Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowym Instytucie Badawczym, Oddział w Gliwicach. – Jednym z najważniejszych narzędzi, które mogą pomóc w wykryciu czerniaka jest badanie dermatoskopowe, które jest krótkie, nieinwazyjne i bezbolesne, dlatego tym śmielej zachęcam do regularnych badań, również osoby starsze, u których czerniaki mogą nie rozwijać się w klasyczny sposób.
Złote zasady ochrony przed czerniakiem
Zasady profilaktyki przeciw czerniakowi to zaledwie kilka niewymagających zaleceń. Ich prostotę i możliwość szybkiego wdrożenia z pewnością docenią rolnicy, gdyż nie wymagają dużego zaangażowania i nakładu czasu, które poświęcają prowadzeniu gospodarstwa. Zasady warte zapamiętania i przestrzegania obejmują przede wszystkim:
- Używanie kremów z odpowiednio wysokim filtrem UV, najlepiej SPF 50;
- Noszenie okularów przeciwsłonecznych z filtrem UV, koszulki z długim rękawem i nakrycia głowy;
- Unikanie nadmiernej ekspozycji na słońce, szczególnie w godzinach 11.00-16.00, jeśli to możliwe.
Poza tym istotne są także:
- Bezwzględne unikanie solarium;
- Coroczna kontrola znamion u lekarza dermatologa lub chirurga onkologa, a w międzyczasie regularna samoobserwacja skóry – w przypadku pojawienia się niepokojących zmian lub nowych znamion – natychmiastowy kontakt ze specjalistą.
ABCDE czerniaka
Na co zwrócić uwagę podczas samokontroli znamion? Jak zróżnicować czerniaka od zwykłego znamienia? Pomocna będzie w tym znajomość jego pięciu cech charakterystycznych. Dla ułatwienia zostały one ujęte w tzw. „Czerniakowe ABCDE" i określają:
- A-symetrię – znamię wylewające się na jedną stronę;
- B-rzegi poszarpane – znamię, którego brzegi nie są gładkie, które nie jest okrągłe/owalne;
- C-zerwony, czarny, niejednolity kolor znamienia;
- D-uży rozmiar – znamię o wielkości powyżej 6 mm;
- E-wolucję – znamię, które zmieniło się w krótkim czasie, powiększa się, unosi nad powierzchnię skóry, swędzi, pęka, piecze, wokół którego powstało kilka nowych znamion.
Warto podkreślić, że profilaktyka skóry dotyczy każdego, bez względu na płeć, wiek i rodzaj wykonywanej pracy. W każdym przypadku „Twoja skóra – ważne pole do ochrony!”.
Szczegóły dotyczące XII Tygodnia Świadomości Czerniaka znajdują się na stronie Akademii Czerniaka na Facebooku – „Znamię. Znam je?”. Więcej informacji na temat czerniaka oraz Akademii Czerniaka i jej działalności można znaleźć na stronie internetowej Akademia Czerniaka.
inf pras
