Szacuje się, że od początku kryzysu w Ukrainie w lutym 2022 r. około 8,5 mln uchodźców opuściło swoją ojczyznę, szukając schronienia w krajach sąsiednich. Polska okazała bezprecedensowe wsparcie osobom przekraczającym granice, wśród których były głównie kobiety i dzieci poszukujące ochrony i bezpieczeństwa, udzielając dotychczas czasowego schronienia 1,5 mln uchodźcom z Ukrainy.
Zaspakajanie potrzeb zdrowotnych osób, które ucierpiały na skutek kryzysu stanowiło znaczne obciążenie dla państwa przyjmujących uchodźców, również dla Polski. Szczególnie trudne było niesienie pomocy w przypadkach przemocy.
Wskaźniki przemocy wobec kobiet i dziewcząt w Ukrainie były wysokie już przed rozpoczęciem konfliktu. W 2018 r. WHO przeprowadziła największe badanie dotyczące przemocy wobec kobiet w Ukrainie, które wykazało, że niemal jedna na pięć kobiet (18%) w wieku 15-49 lat biorących udział w badaniu przynajmniej raz w życiu doświadczyła przemocy fizycznej i/lub seksualnej ze strony partnera, a 9% stwierdziło, że doświadczyło przemocy w ciągu ostatnich 12 miesięcy.
WHO uznaje przemoc ze strony partnera intymnego i przemoc ze strony partnera, z którym kobieta nie utrzymuje relacji intymnej za dwie najczęściej występujące formy przemocy wobec kobiet, których rozpowszechnienie w regionie europejskim wśród kobiet w wieku 15-49 lat sięga 26%. Kobiety - uchodźczynie mieszkające na obszarach objętych konfliktami w jeszcze większym stopniu zagrożone są przemocą. Kobiety, które doznały przemocy, częściej starają się skorzystać z pomocy medycznej, nawet jeśli nie wskazują przemocy jako głównej przyczyny.
„Personel ochrony zdrowia znajduje się w wyjątkowej sytuacji, mając możliwość identyfikowania kobiet, które doświadczyły przemocy, zapewnienia im odpowiedniej opieki, skierowania ich do instytucji i organizacji, które udzielą dalszego wsparcia, m.in. pomocy prawnej i potencjalnie przyczynią się do zapobiegania dalszej krzywdzie w przyszłości”, powiedziała dr Paloma Cuchί, Przedstawiciel WHO w Polsce. „Przemoc, w tym przemoc w sytuacjach kryzysowych, jest kwestią bardzo złożoną, obejmującą różne aspekty zdrowia i dobrostanu, a jednocześnie ściśle związaną z zagadnieniami równości i sprawiedliwości. Zrozumienie tych zależności ma kluczowe znaczenie”.
Współpracując z czołowymi naukowcami Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Zielonogórskiego, WHO dokonała z przeglądu i tłumaczenia trzech zasadniczych dokumentów zawierających wytyczne WHO. Wytyczne stanowić będą wsparcie dla polskiego systemu ochrony zdrowia i wyposażą pracowników pierwszej linii w odpowiednie narzędzia i wskazówki, które umożliwią im zapewnienie najwyższej jakości opieki zdrowotnej osobom, które doznały przemocy seksualnej:
1) Opieka medyczna dla kobiet, które doznały przemocy w relacji intymnej i przemocy na tle seksualnym. Przewodnik kliniczny. https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/367629/WHO-EURO-2023-7505-47272-69339-pol.pdf?sequence=2&isAllowed=y
2) Udzielanie pomocy dzieciom i młodzieży, które zostały wykorzystane seksualnie. Wytyczne kliniczne opracowane przez WHO. https://apps.who.int/iris/handle/10665/367637
https://apps.who.int/iris/handle/10665/367834
Wytyczne WHO zawierają protokoły postępowania w przypadkach napaści na tle seksualnym i przemocy ze strony partnera. Obejmują również protokoły dla menedżerów i dyrektorów zakładów opieki zdrowotnej, których zastosowanie pozwoli na wzmocnienie zdolności systemu ochrony zdrowia do reagowania w przypadkach przemocy wobec kobiet i dziewcząt.
Eksperci w dziedzinie zdrowia dokonali przeglądu merytorycznego tłumaczenia wytycznych na język polski, dbając o to, aby publikacje były przydatne dla personelu ochrony zdrowia, który może mieć kontakt z osobami, które doświadczyły przemocy i aby wskazywały działania spójne z przepisami polskiego prawa.
„WHO zaleca, aby w ramach ścieżki kształcenia personel ochrony zdrowia zapoznał się z zasadami postępowania w sytuacjach przemocy wobec kobiet. W związku z powyższym uczelnie odgrywają kluczową rolę, zapewniając pracownikom ochrony zdrowia odpowiednie umiejętności i wiedzę umożliwiające właściwe reagowanie w przypadkach przemocy wobec kobiet”, wyjaśnił profesor Zbigniew Izdebski, seksuolog z Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Zielonogórskiego.
„Z niecierpliwością czekam na moment, gdy więcej pracowników ochrony zdrowia w Polsce posiądzie umiejętności w zakresie rozpoznawania oznak przemocy, udzielania wsparcia na pierwszej linii, przeprowadzania obdukcji, zapewniania opieki medycznej osobom, które doznały przemocy i kierowania ich w razie potrzeby do innych jednostek”, prof. dr hab. n. med. Krzysztof Czajkowski, konsultant krajowy w dziedzinie położnictwa i ginekologii.
