Na pytania odpowiada mgr Mariola Łodzińska – wiceprezes Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych.
Kto to jest asystent zdrowienia?
Jest to osoba, która w przeszłości przeżyła kryzys psychiczny lub zachorowała psychicznie, więc ma osobiste doświadczenie odczuwania sytuacji w jakiej jest pacjent i pokonywania związanych z tym trudności. Musi ona ukończyć odpowiedni kilkumiesięczny kurs specjalistyczny, na którym zdobywa odpowiednie umiejętności. W efekcie przeszkolenia zyskuje się kompetencje i uprawnienia pozwalające wejść na rynek usług medycznych i uprawiać zawód asystenta zdrowienia. Pozwalają one wykorzystać własne doświadczenia i zdobytą wiedzę, by pomagać ludziom znajdującym się w sytuacji kryzysu psychicznego. Asystent ma być wsparciem emocjonalnym dla osoby w kryzysie psychicznym i jego rodziny i jego przewodnikiem. Nikt tak nie zna odczuć, emocji i myśli człowieka doświadczającego przeżyć emocjonalnych podczas nawrotu choroby i nie zrozumie go tak dobrze jak inna osoba, która przeszła przez to samo. Dla podopiecznego asystent zdrowienia stanowi też przykład będący źródłem nadziei, że można uporać się z chorobą psychiczną, wrócić do normalnego funkcjonowania i pomagać innym. Asystent wie także, z jakimi trudnościami i obawami boryka się rodzina chorego. Dlatego może być przewodnikiem pomagającym pacjentowi i jego najbliższym w poruszaniu się po systemie ochrony zdrowia. Ma stanowić pomost między pacjentem a instytucjami oraz między pacjentem a zespołem terapeutycznym: lekarzem, pielęgniarką, psychologiem, psychoterapeutą, terapeutami zajęciowymi, pracownikami socjalnymi itp.
Jakie wymagania należy spełnić, by zostać asystentem zdrowia? Czy może nim zostać np. inżynier, urzędniczka, kierowca czy gospodyni domowa?
To może być każdy w przedziale wiekowym 18 – 67 lat, niezależnie od posiadanego wykształcenia i uprawianego wcześniej zawodu. Jedynym warunkiem jest przejście w przeszłości kryzysu psychicznego, doświadczenie choroby oraz uzyskanie uprawnień po odbyciu szkolenia. Ktoś, kto w przeszłości chorował i ukończył kurs, ma kompetencje, by pomagać innym. Wie, co się dzieje z człowiekiem doświadczającym zaburzeń psychicznych, z jakimi objawami musi sobie radzić, jakie problemy napotyka w codziennym życiu itp. Wsparcie takiego eksperta jest szczególnie cenne.
Warto zwrócić uwagę na jeszcze jeden istotny aspekt wprowadzenia zawodu asystenta zdrowienia. Jego praca umożliwi deinstytucjonalizację opieki nad pacjentem znajdującym się w kryzysie psychicznym. Chory mający zapewnione wsparcie asystenta nie musi długo przebywać w szpitalu. Może zdrowieć w swoim środowisku, wśród bliskich. Wyszkolony asystent będzie w stanie ocenić stan swojego podopiecznego czy zauważyć symptomy, które wymagają pomocy lekarza np. w ocenie skuteczności leczenia czy korekty w zmianie dawki leku lub terapii na oddziale. Natomiast wtedy, gdy nie ma takiej potrzeby, chory może przebywać w swoim domowym środowisku mając wsparcie asystenta zdrowienia. Korzyści odnosi w tej sytuacji nie tylko pacjent, lecz także system ochrony zdrowia. Opieka nad chorym w domowym środowisku przy wsparciu zespołu terapeutycznego i asystenta zdrowienia jest znacznie tańsza jest niż całodobowa hospitalizacja. A to nie pozostaje bez znaczenia w dramatycznej sytuacji polskiej opieki psychiatrycznej, przy niedostatku łóżek szpitalnych, lekarzy i pielęgniarek.
Kto finansuje kursy na asystentów zdrowienia?
Na razie odbywa się to dzięki środkom z Unii Europejskiej. Wprowadzenie tego rozwiązania na polski rynek jest możliwe dzięki unijnemu projektowi „Nowy Zawód: Ekspert przez Doświadczenie ”. Do polskich warunków dostosowano wykorzystywany już z powodzeniem w różnych krajach Europy model „EX-IN”. To skrót od angielskiego terminu Experienced Involvement, co można tłumaczyć jako „zaangażowanie przez doświadczenie”. Realizacja tego projektu odbywa się w Polsce w latach 2016-2019. Zakładamy, że w najbliższych latach asystent zdrowienia stanie się w naszym kraju pełnoprawnym zawodem oraz przyczyni się do poprawy sytuacji w instytucjach związanych ze zdrowiem psychicznym i z leczeniem zaburzeń psychicznych. Ludzie pracujący jako asystenci zdrowienia nie tylko zapewnią wsparcie pacjentom i będą edukować w zakresie zdrowia psychicznego, lecz także przyczynią się do zmiany społecznego stereotypu postrzegania osób mających za sobą kryzysy psychiczne.
Myślę, że sama idea oraz możliwość zdobycia uprawnień do wykonywania tej profesji będą propagowane na większą skalę, kiedy zawód asystenta zdrowienia zostanie wprowadzony u nas za pomocą przepisów prawnych. Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych już opiniowała projekt Rozporządzenia Ministra Zdrowia w tej sprawie. Gdy Rozporządzenie zostanie podpisane przez Ministra i wejdzie w życie, muszą znaleźć się fundusze umożliwiające kontynuację projektu, gdyż ten unijny kończy się w grudniu 2019 roku.
Gdzie znajdą zatrudnienie asystenci zdrowia?
Tacy fachowcy będą wchodzili w skład zespołów terapeutycznych zajmujących się chorymi. Będą współpracować z psychiatrami, psychologami, terapeutami i całym personelem zaangażowanym w pomoc ludziom przeżywającym kryzys. Asystenci zdrowienia mogą być zatrudniani w placówkach takich jak: szpitale psychiatryczne, centra zdrowia psychicznego, w lecznictwie środowiskowym, lecznictwie domowym, a także w psychiatrycznych domach pomocy społecznej i innych placówkach opiekuńczych. Krótko mówiąc: wszędzie tam gdzie przebywają osoby leczone z powodu kryzysów psychicznych.
Zostając asystentem zdrowienia zyskuje się nowy, pełnoprawny zawód, który pozwoli pracować na etacie i stanie się źródłem utrzymania. Dla człowieka, który wyszedł z choroby psychicznej, stanowi to nową szansę. Rzeczywistość na rynku pracy jest bowiem taka, że osoba po leczeniu psychiatrycznym często jest stygmatyzowana w swoim środowisku, więc sama rezygnuje lub jest zwalniana z dotychczasowego miejsca zatrudnienia. Natomiast w przypadku remisji choroby, przyjmując regularnie leki może doskonale funkcjonować, mogłaby i chciałaby pracować, by być samodzielnym i aktywnym członkiem społeczeństwa. Właśnie tacy ludzie mogą przejść kursy i zdobyć nowy zawód asystenta zdrowienia. Podejmując pracę, będą stanowili wsparcie dla innych i płacili podatki, zamiast zamykać się w domach i pobierać rentę. Wpłynie to pozytywnie także na ich stan psychiczny, samoakceptację i podwyższy poczucie własnej wartości.
Korzyści z powstania nowego zawodu asystenta zdrowienia odniosą zatem wszyscy: system ochrony zdrowia, aktualni pacjenci, osoby wykonujące zawód asystenta oraz budżet państwa i ZUS. Doświadczenia z innych krajów, np. z Wielkiej Brytanii, Niemiec, Stanów Zjednoczonych, Szwajcarii czy Finlandii, gdzie od lat funkcjonuje takie rozwiązanie, udowadniają jego liczne zalety.
Rozmawiała Marta Maruszczak
