„Liczba problemów (…) wykracza daleko poza głośne medialnie kwestie, dotyczące tzw. papierni oraz wydawnictw „drapieżnych” i obejmuje także szereg innych problemów, na przykład manipulacje liczbą N oraz przypisaniem badaczy i publikacji do poszczególnych dyscyplin naukowych. Stwarza to ryzyko, że polskie środowisko naukowe, przede wszystkim oceniane jednostki badawcze, ale także MNiSW, stanie za rok przed koniecznością zmierzenia się z drastycznie wypaczonymi jej wynikami”, czytamy w opublikowanym przez KRAUM liście.
W ocenie rektorów uczelni medycznych powinny zostać wprowadzone zmiany zarówno na poziomie ustawodawczym jak i rozporządzenia. Poniżej prezentujemy propozycje KRAUM.
Postulowane zmiany na poziomie ustawodawczym w odniesieniu do ewaluacji za lata 2022-2025:
1. Przeprowadzenie specjalnej modyfikacji ustawy minimalizującej negatywne oddziaływanie na podmioty systemu. KRAUM proponuje wprowadzenie w odniesieniu do lat 2022-2025 tzw. ewaluacji bezsankcyjnej, polegającej na tym, że Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego przyznaje podmiotom uczestniczącym w ewaluacji w latach 2017 – 2021 kategorię naukową w danej dyscyplinie nie niższą niż kategoria uzyskana w tym wcześniejszym okresie. Proponowane rozwiązanie nie wstrzyma – zgodnie z deklarowaną intencją Ministerstwa – procesu ewaluacji, a jednocześnie zmniejszy negatywne oddziaływanie w zakresie finansów i uprawnień w jednostkach, które są szczególnie dotknięte konsekwencjami wad obecnego systemu.
Proponowane zmiany na poziomie rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego dotyczącego ewaluacji za lata 2022 – 2025
- Rozdzielenie oceny instytutów badawczych i uczelni akademickich. Postulat ten wynika z faktu, że łączenie w jednej ocenie instytucji, których pracownicy mają w różny sposób definiowany czas pracy na badania naukowe i przypisywanie im tej samej liczby tzw. slotów jest mechanizmem niesprawiedliwym. Dotyczy to w szczególności dyscypliny nauki medyczne, w której pracownicy uczelni mają przypisane obowiązki naukowe, dydaktyczne, ale także w większości przypadków medyczne w placówkach ochrony zdrowia. Warto nadmienić, że proponowana zmiana jest de facto powrotem do rozwiązania, które istniało już w przeszłości.
- Rozważenie wprowadzenia zasady wypełniania pola 3N bez ograniczeń najwyżej punktowanymi publikacjami (za 200 pkt), natomiast dopełnianie pola 3N niżej punktowanymi publikacjami, pobieranymi z tzw. slotów. KRAUM zwraca jednak uwagę, że taka ewentualna decyzja powinna być poprzedzona opinią Komisji Ewaluacji Nauki w oparciu o prowadzone przez nią analizy. Stwarza bowiem ryzyko, głównie w małych jednostko-dyscyplinach, wypełnienia znacznej części wykazywanego dorobku jednostki przez tzw. papierników.
- Jednocześnie wyrażamy negatywną opinię w odniesieniu do potencjalnej zmiany ministerialnej listy czasopism w ostatnim roku ewaluacji. Wprowadzenie takiej zmiany może jeszcze bardziej wypaczyć wynik bieżącej ewaluacji.
Ewaluacja jakości działalności naukowej za okres 2026-2029.
- Przedstawiciele KRAUM stoją na stanowisku, że nowe zasady ewaluacji powinny być opracowanie odrębnie dla poszczególnych dziedzin nauki. Biorąc pod uwagę fundamentalne różnice w sposobie prowadzenia badań w naukach medycznych i naukach o zdrowiu w porównaniu do np. dziedziny nauk humanistycznych uważają, że MNiSW powinno w toku odrębnych uzgodnień ze środowiskami naukowymi ustalić zasady kolejnej ich oceny naukowej.
- Niezależnie od przyjętego modelu oceny należy bezwzględnie odejść od tzw. od systemu slotowego, który w znacznym stopniu odpowiada za patologie bieżącej ewaluacji. Indywidualna ocena osiągnięć naukowych pracownika powinna być pozostawiona w gestii uczelni bądź instytutu.
- Podczas dyskusji na Konferencji „Ewaluacja: jakich potrzeba zmian” wyodrębniły się dwie koncepcje przyszłych zasad ewaluacji jakości naukowej:
- A: Pozostawienie podstawowych zasad obecnej oceny z trzema obowiązującymi kryteriami pod warunkiem zasadniczej zmiany w obrębie Kryterium 1. Obok odejścia od tzw. slotów zmianie ulec powinna zasadnicza filozofia prezentacji osiągnięć jednostki. Jest ona obecnie ukierunkowana na ocenę uśrednioną, odpowiadającą przeciętnemu badaczowi zatrudnionemu na uczelni lub w instytucie, a w ocenie KRAUM powinna przede wszystkim uwzględniać wybitne i unikalne osiągnięcia jednostki na polu nauki, bo to one w największym stopniu decydują o prestiżu naukowym i pozycji zajmowanej w rankingach międzynarodowych. Zniesieniu powinno też ulec ograniczenie w prezentacji w Kryterium 1 liczby publikacji naukowców z danej jednostki. Kryterium to powinno być oparte na algorytmie zaliczającym w danej dyscyplinie wszystkie najwyżej punktowane publikacje naukowe przy ograniczeniu ogólnej liczby wykazywanych publikacji do wielokrotności liczby N.
- B: Oparcie systemu ewaluacji jakości działalności naukowej na ocenie eksperckiej, dokonywanej przez komisję składającą się z krajowych autorytetów w danej dyscyplinie. Ocena taka dokonywana byłaby na zasadach zbliżonych do działania Polskiej Komisji Akredytacyjnej w obszarze dydaktyki przeddyplomowej. Instytucją, której przypisano by takie kompetencje mogłaby być Komisja Ewaluacji Naukowej. Jej działalność ewaluacyjnej miałaby charakter ciągły w oparciu o zespoły powołanych ekspertów w zakresie oceny jakości naukowej. Poszczególne dyscypliny (lub dziedziny, w zależności od ostatecznego kształtu Ustawy) w jednostce naukowej byłyby oceniane na podstawie wypełnionego formularza samooceny zawierającego szereg (np. 8-12) kryteriów dotyczących jakości prowadzonych badań, najważniejszych osiągnięć kadry naukowej, oddziaływania na otoczenie społeczno-gospodarcze, etc. Problemem, który należałoby rozwiązać przyjmując ten model, jest kwestia dorocznego wyliczania subwencji dla całych uczelni czy też instytutów.
Piotr Wójcik - oprac. na podst. notatki prasowej UMW
