Zakażenia wywoływane przez Streptococcus pneumoniae (dwoinka zapalenia płuc, pneumokok) są jedną z głównych przyczyn zachorowalności i śmiertelności na świecie. Najwięcej zachorowań i zgonów występuje wśród dzieci poniżej 2. roku życia oraz wśród osób powyżej 65. roku życia. Z danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wynika, że w roku 2008 drobnoustrój ten odpowiadał za blisko pół miliona zgonów dzieci poniżej 5. roku życia.
Pneumokoki wywołują najczęściej zapalenie ucha środkowego, zatok, oskrzeli lub zapalenie płuc przebiegające bez bakteriemii (tj. zakażenia krwi bakteriami). Najgroźniejsza jest jednak występująca inwazyjna choroba pneumokokowa (IChP), która może przybierać postać: zapalenia płuc z bakteriemią, posocznicy i zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (ZOMR).
Z danych zawartych w raporcie „Szczepienia ochronne przeciwko Streptococcus pneumoniae u dzieci”, który został zaprezentowany 17 marca 2016 r. podczas posiedzenia Parlamentarnego Zespołu ds. Podstawowej Opieki Zdrowotnej i Profilaktyki, wynika, że obecnie aż 19 krajów Unii Europejskiej oraz Szwajcaria i Norwegia finansują populacyjne programy szczepień przeciwko pneumokokom u dzieci.
W Polsce w ramach Programu Szczepień Ochronnych szczepienia te są zapewnione jedynie wcześniakom i dzieciom z grup ryzyka. Część dzieci jest szczepiona w ramach programów finansowanych przez samorządy, ale w większości przypadków finansują je sami rodzice (na co wydają rocznie ok. 65 mln zł). W lutym br. pojawiła się jednak w Polsce szansa na przełom – ukazał się projekt Rozporządzenia Ministra Zdrowia, który zakłada wprowadzenie obowiązkowych szczepień przeciw pneumokokom dla wszystkich dzieci od 2. miesiąca do 19. roku życia. Wszedłby on w życie z dniem 1 stycznia 2017 roku.
Na rynku są obecnie dostępne dwie szczepionki skoniugowane przeciwko penumokokom – szczepionka 10-walentna (PCV10) oraz 13-walentna (PCV13). Pierwsza zapewnia ochronę przeciwko 10 serotypom pneumokoków, druga – odpowiednio przeciwko 13 serotypom tych bakterii, najczęściej wywołującym IChP.
Autorzy wspomnianego raportu zwracają uwagę, że WHO zaleca, by przy wyborze szczepionki do programów populacyjnych szczepień kierować się aktualnymi danymi epidemiologicznymi z danego kraju. Jak zalecenie to zinterpretowano w różnych krajach pokazuje poniższa tabela, zaczerpnięta z raportu:
Z monitoringu prowadzonego przez Krajowy Ośrodek Referencyjny ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego (KOROUN) wynika, że w 2014 roku 42 proc. wykrytych serotypów pneumokoków u pacjentów ze wszystkich grup wiekowych znajdowało się w szczepionce PCV10 i 68,5 proc. w szczepionce PCV13. Biorąc pod uwagę przypadki śmiertelne u dzieci poniżej 5. roku życia odsetki te wyniosły w latach 2011-2013 odpowiednio 66,7 proc. i 83,3 proc..Oznacza to, że PCV13 zapewnia polskiej populacji dzieci najszerszą ochronę. Dlatego autorzy raportu rekomendują szczepionkę PCV13 do realizacji powszechnych szczepień ochronnych w obowiązkowym Programie Szczepień Ochronnych u dzieci w Polsce.
Innym argumentem, który przemawia za wyborem PCV13 jest również to, że w ostatnich latach obserwuje się w Polsce stały wzrost liczby zachorowań na IChP wywołaną przez serotypy 19A i 3, które są obecne tylko w szczepionce 13-walentnej.
Kolejnym ważnym argumentem na rzecz wykorzystania PCV13 jest fakt, że lepiej chroni ona przed serotypami pneumokoków opornymi na dostępne antybiotyki, które stanowią szczególne zagrożenie dla zdrowia i życia. W 2014 roku PCV13 dawała 90 proc. pokrycie zakażeń wywoływanych przez serotypy niewrażliwe na penicylinę, 95 proc. pokrycie serotypów niewrażliwych na cefalosporyny 3 generacji i ok. 94 proc. pokrycie serotypów opornych na wiele antybiotyków. Dla porównania, dla PCV10 odsetki te wyniosły odpowiednio 67 proc., 73 proc. i 68 proc.
Eksperci, którzy opracowali raport zwracają również uwagę na to, że szczepienie całej populacji dzieci przeciw pneumokokom daje więcej oszczędności (liczonych długofalowo) niż wydaje się na szczepienia. Zgodnie z szacunkami w przypadku zaszczepienia całej populacji dzieci w Polsce przeciw pneumokokom można uzyskać oszczędności w zakresie bezpośrednich kosztów medycznych rzędu 230 mln zł.
Źródło: raport „Szczepienia ochronne przeciwko Streptococcus pneumoniae u dzieci” / materiały prasowe
