17 maja 2017 r. Prezes Naczelnej Rady Lekarskiej Maciej Hamankiewicz skierował do Rzecznika Praw Obywatelskich Adama Bodnara pismo w sprawie przepisów dotyczących tajemnicy lekarskiej:
"Zwracam się do Pana Ministra z prośbą o wnikliwą analizę problemu niezgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej przepisów art. 40 ust. 3 i 3a ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz art. 14 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz podjęcie odpowiednich działań w ramach posiadanej ogólnej kompetencji do inicjowania kontroli konstytucyjnej.
Wskazane powyżej przepisy nakładają na lekarzy obowiązek sprzeniewierzenia się jednej z fundamentalnych zasad wykonywania zawodu – zasadzie poszanowania tajemnicy informacji dotyczących pacjenta. Przepisy te nakładają na lekarzy obowiązek ujawnienia po śmierci pacjenta informacji stanowiących tajemnicę lekarską wskazanym w tych przepisach osobom nawet wbrew wyrażonej przez pacjenta za życia wyraźnej woli w tym zakresie.
Przepisy te budziły istotne kontrowersje i uzasadnione wątpliwości już na etapie ich tworzenia. Przypomnę, że przepisy te zostały wprowadzone do porządku prawnego w akcie procedowanym jako projekt poselski (a więc z pominięciem szerokich konsultacji publicznych). Projekt aktu prawnego zawierającego opisane regulacje budził istotne wątpliwości (również natury konstytucyjnej) ze strony Sądu Najwyższego, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Ministra Zdrowia jak również samorządu lekarskiego. W przedmiotowej sprawie aktywność po wejściu w życie przedmiotowych przepisów podjął Rzecznik Praw Pacjenta, który występował o zajęcie stanowiska w sprawie ww. regulacji przez Ministra Sprawiedliwości.
Istotne osłabienie tajemnicy lekarskiej, jakie dokonało się poprzez wprowadzenie do porządku prawnego wyżej wskazanych przepisów, prowadzić będzie do sytuacji, w której lekarz, po śmierci pacjenta, będzie miał obowiązek ujawnienia informacji dotyczących stanu zdrowia tego pacjenta osobom bliskim pacjentowi w rozumieniu przepisów ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta także wbrew woli tego pacjenta. Powyższe konsekwencje będą wywoływać obawy przed ujawnieniem lekarzowi pewnych informacji dotyczących jego stanu zdrowia bądź zachowań mogących mieć wpływ na stan zdrowia z obawy, że zostaną one ujawnione w przypadku śmierci pacjenta nawet wbrew jego woli. Zatajanie takich informacji przed lekarzem może nie tylko utrudniać bądź uniemożliwiać postawienie przez lekarza właściwego rozpoznania i wdrożenia leczenia, lecz także sprowadzać niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia innych osób. Wskazane powyżej przepisy w sposób bezprecedensowy naruszają podstawy tajemnicy lekarskiej – fundamentu zaufania w relacji pacjent – lekarz.
Z uwagi na ogromną wagę przedstawionego problemu, tak dla warunków wykonywania zawodów lekarza i lekarza dentysty, jak i dla poszanowania konstytucyjnych praw i wartości wszystkich obywateli Rzeczypospolitej Polskiej ufam, że wykaże Pan zainteresowanie tą sprawą i podejmie działania zmierzające do poddania opisanych regulacji badaniu zgodności z Konstytucją RP.
W dniu 28 października 2016 r. Naczelna Rada Lekarska, kierując się powyższej wskazanymi powodami, złożyła do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów art. 40 ust. 3 i 3a ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz art. 14 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta w zakresie dotyczącym tajemnicy lekarskiej. W ocenie samorządu lekarskiego wskazane we wniosku przepisy naruszają przepisy Konstytucji RP podważając fundamenty tajemnicy lekarskiej.
Postanowieniem z dnia 20 kwietnia 2017 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania wnioskowi Naczelnej Rady Lekarskiej dalszego biegu uznając, że w przedmiotowej sprawie Naczelna Rada Lekarska wystąpiła w ochronie interesu ogólnospołecznego tj. interesu wszystkich obywateli – pacjentów, do czego w ocenie Trybunał nie posiada legitymacji. Naczelna Rada Lekarska wniosła na powyższe postanowienie zażalenie. Mając jednak na względzie dotychczasową tendencję Trybunału Konstytucyjnego do zawężania zakresu legitymacji wnioskowej organizacji zawodowych należy liczyć się z możliwością nieuwzględnienia wniesionego zażalenia.
Wobec powyższego zwracam się do Pana Ministra z gorącą prośbą o zainteresowanie się przedmiotową sprawą. Jednocześnie w imieniu samorządu lekarskiego deklaruję pełną gotowość do współpracy i pomocy w przedmiotowej sprawie".
