Thinkstock / Getty Images[/caption]
Czy polscy lekarze potrafią komunikować się z pacjentami? To ważne pytanie, bo sztuka porozumienia jest podstawą skutecznego leczenia, zmniejsza ryzyko błędu medycznego i w konsekwencji obniża koszty leczenia. Niedawno powstałe Polskie Towarzystwo Komunikacji Medycznej może w tej kwestii wiele zdziałać. Z dr n. med. Katarzyną Jankowską, hematoonkologiem dziecięcym z Katedry i Kliniki Pediatrii, Hematologii i Onkologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy, prezesem Polskiego Towarzystwa Komunikacji Medycznej, rozmawia Mariusz Kielar.
Jakie są najważniejsze zasady właściwego komunikowania się lekarza ze swoim pacjentem?
Zdrowie i życie to dla większości z nas najwyższe wartości. Dlatego spotkanie lekarza z pacjentem ma szczególny charakter. Porozumienie nawiązane z chorym stanowi element sztuki leczenia i powinno być oparte na wzajemnym szacunku. Ze strony lekarza wymaga kompetencji komunikacyjnych i rozumienia odrębności perspektywy pacjenta. Prawidłowy wywiad medyczny pozostaje podstawą diagnozy, a właściwe przekazanie informacji o rozpoznaniu i terapii jest warunkiem dobrej współpracy z chorym i realizacji zaleceń lekarskich.
Co najczęściej utrudnia stosowanie tych zasad w praktyce klinicznej?
Współcześnie obserwujemy duże zmiany w funkcjonowaniu opieki medycznej. Z lekarzy staliśmy się świadczeniodawcami, nasi pacjenci to świadczeniobiorcy. Internet stał się dla większości pacjentów głównym źródłem wiedzy medycznej. Relacja między lekarzem a pacjentem ewoluuje z paternalizmu w stronę partnerstwa. Pojawiają się coraz węższe specjalizacje medyczne. Lekarze i cały personel medyczny obciążeni są dużą ilością obowiązków dokumentacyjnych i biurokratycznych, które zajmują większość ich czasu. Wszystko to zwiększa potrzebę kształcenia kompetencji komunikacyjnych i praktycznego wsparcia w postaci odpowiednich narzędzi komunikacyjnych oraz sprawia, że wzrasta zainteresowanie wiedzą z zakresu komunikacji medycznej.
[caption id="attachment_55073" align="alignnone" width="620"]
dr n. med. Katarzyna Jankowska, prezes Polskiego Towarzystwa Komunikacji Medycznej[/caption]Nasze słowa kształtują rzeczywistość, w medycynie mogą mieć nawet walor terapeutyczny. Ale nasze gesty mówią więcej niż słowa. Czy np. podanie pacjentowi ręki w gabinecie lekarskim rzeczywiście może pomóc w jego wyleczeniu?
Jest to wiedza i przekonanie wielu pokoleń lekarzy, zgodnie ze słowami Balinta „lekarz też jest lekiem”. Komunikacja z pacjentem jest składową leczenia. Wyniki badań jednoznacznie wskazują, że ma ona wpływ na prawidłowość rozpoznania, zmniejsza ryzyko błędów medycznych, zwiększa compliance i adherence oraz zmniejsza ryzyko przeciążenia emocjonalnego lekarza. Pacjenci odbierają nie tylko to, co przekazujemy im werbalnie, ale również komunikaty pozawerbalne. W sytuacji ich niezgodności wierzą w treść przekazu niewerbalnego. Istotny jest też aspekt prawny, ponieważ nieprawidłowości w porozumieniu pomiędzy lekarzem a pacjentem są krytycznym czynnikiem pozwów sądowych w opiece medycznej.
W jaki sposób działalność Polskiego Towarzystwa Komunikacji Medycznej, któremu Pani Doktor przewodniczy, wpisuje się w doskonalenie relacji lekarz – pacjent? Jakie konkretne cele i plany Towarzystwo chce realizować?
Towarzystwo zrzesza osoby, których przedmiotem działania lub zainteresowania jest komunikacja w opiece medycznej, praktyka lekarska, komunikacja społeczna dotycząca zdrowia oraz dziedziny pokrewne. Prace i działania Towarzystwa będą opierały się na doświadczeniu i wiedzy uznanych autorytetów medycznych, wchodzących w skład jego Rady Naukowej. Dążymy do stworzenia środowiska współpracy ekspertów w różnych dziedzinach medycyny i komunikacji, które pozwoliłoby przenieść wyniki badań naukowych w tej dziedzinie do praktyki medycznej dla zwiększenia bezpieczeństwa pacjentów i poprawy jakości opieki medycznej w Polsce. Naszym celem jest organizowanie, prowadzenie i wspieranie badań i prac naukowych w dziedzinie komunikacji medycznej w Polsce oraz prowadzenie działań służących wypracowaniu standardów i dobrych praktyk komunikacji z pacjentami oraz komunikacji w zespołach interdyscyplinarnych. Uważamy za konieczne opracowanie programów kształcenia i doskonalenia zawodowego studentów kierunku lekarskiego i innych kierunków medycznych w tym zakresie. W działanie Towarzystwa włączona została zaangażowana młodzież akademicka. Planujemy współpracę z organami administracji państwowej, samorządami zawodowymi oraz stowarzyszeniami, w celu zapewnienia właściwej jakości komunikacji medycznej w Polsce. Będziemy prowadzić i wspierać różne formy działalności szkoleniowej i edukacyjnej, podejmowanej na rzecz przedstawicieli środowiska medycznego dla rozszerzania wiedzy i praktycznych umiejętności w zakresie komunikacji medycznej.
Pełny tekst artykułu dostępny jest w grudniowym wydaniu „Służby Zdrowia”.
