- Rzecznik Praw Obywatelskich przystąpił do postępowania Trybunału Konstytucyjnego (sygn. akt K 16/23) z wniosku Prezydenta RP
- Chodzi o ujawnianie w Centralnym Rejestrze Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego informacji o przyczynie utraty przez osobę wykonującą zawód medyczny uprawnienia do jego wykonywania
- RPO wnosi, by TK uznał ten przepis za niezgodny z art. 47 i art. 51 ust. 2 Konstytucji RP w związku z jej art. 31 ust. 3
- Dane nt. przyczyn utraty prawa do wykonywania zawodów medycznych, należące do szczególnie chronionej sfery życia, wykraczają poza zakres niezbędnych informacji, które mogą być udostępniane przez władze publiczne - pisze RPO w obszernym uzasadnieniu stanowiska dla TK
Centralny Rejestr Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego jest rejestrem publicznym prowadzonym przez ministra ds. zdrowia. Wpis do niego jest warunkiem dopuszczenia do wykonywania zawodu medycznego, jak: asystentka stomatologiczna, elektroradiolog, higienistka stomatologiczna, instruktor terapii uzależnień, opiekun medyczny, optometrysta, ortoptystka, podiatra, profilaktyk, protetyk słuchu, technik farmaceutyczny, technik masażysta, technik ortopeda, technik sterylizacji medycznej, terapeuta zajęciowy.
5 października 2023 r. Prezydent RP w trybie kontroli następczej skierował do TK wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją ustawy z 17 sierpnia 2023 r. o niektórych zawodach medycznych w zakresie dotyczącym ujawniania w Centralnym Rejestrze Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego informacji o przyczynie utraty przez osobę wykonującą zawód medyczny uprawnienia do wykonywania tego zawodu.
RPO Marcin Wiącek zgłosił udział w tym postepowaniu i przedstawił TK następujące stanowisko:
- art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 17 sierpnia 2023 r. o niektórych zawodach medycznych (Dz. U. poz. 1972) w związku z art. 4 ust. 1 pkt 12 tej ustawy w zakresie, w jakim przewiduje, że Centralny Rejestr Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego jest jawny w odniesieniu do informacji o przyczynie utraty przez osobę wykonującą zawód medyczny uprawnienia do wykonywania tego zawodu, jest niezgodny z art. 47 Konstytucji RP oraz art. 51 ust. 2 Konstytucji RP w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.
Omówienie stanowiska RPO
Celem utworzenia rejestru było umożliwienie weryfikacji osób wykonujących te zawody przez pracodawców i pacjentów. Nie uzasadniono jednak konieczności ujawnienia w nim tak szerokiego zakresu danych. Jest on szeroki i obejmuje m.in. datę utraty uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego wraz z podaniem przyczyny.
Osoba wykonująca zawód medyczny traci zaś uprawnienia do niego w przypadku:
- utraty albo ograniczenia zdolności do czynności prawnych; pozbawienia praw publicznych;
- prawomocnego skazania za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe;
- pozbawienia uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego, o którym mowa w art. 68 pkt 5 ustawy (jako kara za przewinienie zawodowe).
Dane te będą dostępne dla nieograniczonego kręgu osób na całym świecie. Należy zgodzić się z Wnioskodawcą, że ujawnienie w rejestrze publicznym danych, które odnoszą się do szczególnej kategorii danych, tj. danych dotyczących zdrowia, orzeczeń karnych czy dyscyplinarnych, nieograniczonej liczbie osób, stanowi nieproporcjonalne ograniczenie prawa do prywatności i ochrony danych osobowych.
W ocenie RPO zakwestionowany art. 4 ust. 3 w związku z art. 4 ust. 1 pkt 12 ustawy o niektórych zawodach medycznych jest przez to niezgodny z art. 47 oraz art. 51 ust. 2 Konstytucji RP w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP - w zakresie, w jakim przewiduje, że rejestr jest jawny w odniesieniu do informacji o przyczynie utraty przez osobę wykonującą zawód medyczny uprawnienia do wykonywania tego zawodu.
Informacje mają być przechowywane w rejestrze w celach archiwalnych, a zatem nie będą usuwane z rejestru. Z uwagi na to, że dane te dotyczą informacji o prawomocnym skazaniu, a także ukaraniu w postępowaniu dyscyplinarnym, nie da się pogodzić tych regulacji z instytucją zatarcia skazania.
Wprowadzone rozwiązanie nie jest konieczne dla osiągnięcia celu publicznego, jakim miałaby być weryfikacja osób wykonujących zawód medyczny przez pacjentów czy pracodawców. Co istotne, ustawodawca zwykły, przewidując publiczny dostęp do danych ustanowionych zakwestionowanym przepisem, pozbawił osoby wykonujące zawód medyczny gwarancji ochrony tych danych.
Udostępnianie danych osobowych w rejestrach publicznych za pomocą Internetu powoduje, że informacje te są dostępne dla potencjalnie nieograniczonej liczby osób i mogą być wykorzystywane w innych celach niż potrzeba wyszukania czy zidentyfikowania osoby wykonującej zawód medyczny.
W myśl orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE już samo udostępnienie danych w Internecie stanowi naruszenie prawa do prywatności. A po publicznym ich udostępnieniu, w przypadku kolejnego przetwarzania, trudniejsza, a nawet wręcz iluzoryczna staje się dla tych osób skuteczna obrona przed niewłaściwym wykorzystaniem.
Dlatego w ocenie Rzecznika zakres danych w postaci elektronicznej podlegających ujawnieniu w rejestrze publicznym należy uznać za nadmierny. Udostępnienie informacji ma bowiem służyć weryfikacji osób wykonujących zawody medyczne przez pracodawców i pacjentów. Biorąc pod uwagę, że ustawa przewiduje, iż jedynie osoby wpisane do rejestru mogą wykonywać zawód medyczny, a osoba pozbawiona tego prawa zostaje z niego usunięta, to informacja o wpisie do rejestru wydaje się przesłanką wystarczającą do potwierdzenia tożsamości osoby wykonującej zawód medyczny. Ujawnienie dodatkowych informacji odnoszących się do przyczyn utraty tego prawa, które to informacje należą do szczególnie chronionej sfery życia tych osób, wykracza więc poza zakres niezbędnych informacji, które mogą być udostępniane przez władze publiczne.
Zakwestionowane przepisy wchodzą w życie 26 marca 2024 r. A już na etapie prac legislacyjnych zgłaszano uwagi dotyczące niekonstytucyjności tego przepisu. Odpowiednia poprawka Senatu została jednak odrzucona przez Sejm.
Źródło: RPO
