Kolagen to jedna z najważniejszych substancji budujących organizm człowieka. Jest białkiem występującym praktycznie we wszystkich tkankach i podstawowym składnikiem przestrzeni międzykomórkowych. Tworzy włókna kolagenowe, które odpowiadają za elastyczność, jędrność i tężyznę skóry. Za produkcję kolagenu, który stanowi 30% wszystkich białek w organizmie odpowiedzialne są fibroblasty.
Niestety synteza kolagenu zmniejsza się stosunkowo wcześniej, bo już po 26 roku życia, by niemal całkowicie zaniknąć w okolicach 60 roku życia. Z całą pewnością czynniki zewnętrzne takie jak promieniowanie UV, zanieczyszczenie powietrza, używki i niewłaściwa dieta przyspieszają ten proces. Niewystarczająca ilość tego białka wpływa na kondycję całego organizmu, w tym na stan skóry, włosów i paznokci. Widocznie pogarsza się jej napięcie, pojawiają się zmarszczki, zmienia koloryt naskórka, pojawia się szorstkość i suchość. Najszybciej zmiany te zauważalne są na twarzy, ale tak naprawdę z czasem są one widoczne na całym ciele. Do tej pory opisano 29 typów białek kolagenowych, których cząsteczki mają zdolność przyczepiania cząsteczek wody, ale różnią się one strukturą i pełnioną w organizmie funkcją. Jeśli chodzi o skórę to najważniejszy dla jej dobrostanu jest kolagen typu1, który jest składnikiem budulcowym skóry i stanowi aż 90% białek kolagenowych oraz kolagen typu3, przyspieszający procesy zabliźniania ran.
Poziom kolagenu w skórze zależy nie tylko od wieku ale także od diety. Po pierwsze aby pobudzić syntezę kolagenu warto spożywać warzywa i owoce bogate w witaminę E i C, która zwiększa naturalne wytwarzanie kolagenu i ujędrnia skórę. W metabolizmie kolagenu znaczną rolę odgrywa też witamina A i cynk. Duże znaczenie dla zachowania cennych witamin ma sposób przygotowania potraw, czyli zamiast smażenia, pieczenia lub grillowania lepiej wybrać gotowanie na parze lub spożywanie warzyw i owoców na surowo. Dla podtrzymania produkcji kolagenu ważny jest koenzym Q10. Cennym źródłem są galaretki mięsne i owocowe, podroby, golonki, wywary z kości i skóry (również z ryb morskich), chrząstki i żelatyna spożywcza. Aby zapobiec szybszemu wyczerpywaniu się zapasów kolagenu, należy ograniczyć spożycie rafinowanego cukru, który wpływa na szybsze starzenia się organizmu. Spożywanie go w zbyt dużej ilości przyspiesza proces glikacji w wyniku którego cząsteczka cukru (glukozy) wchodzi do krwiobiegu i wiąże się z kolagenem, usztywniając jego włókna i tworząc tzw. końcowe produkty zaawansowanej glikacji, Bardzo ważne jest też odpowiednie nawilżanie organizmu i wypijanie co najmniej 1,5 litra wody.
Kolagen służący poprawie stanu skóry stosuje się w trzech typach produktów: kosmetykach pielęgnacyjnych, preparatach stosowanych w medycynie estetycznej w formie injekcji oraz w suplementach diety. Stosowany w kosmetykach nie jest wchłaniany przez skórę. Jego cząsteczka jest zbyt duża by przeniknąć w głąb naskórka. Mimo to ma wiele zalet korzystnych dla cery. Tworzy na skórze film hydrofilowy, dzięki czemu chroni ją przed utratą wody. W ten sposób wspomaga nawilżenie, pomaga zachować jędrność i gładkość oraz reguluje wydzielanie sebum. Kolagen w kosmetykach pomaga również wyrównać koloryt skóry oraz przywraca jej blask. Poleca się go do pielęgnacji skóry atopowej i trądzikowej a także do leczenia blizn i rozstępów. Roztwór czystego kolagenu nigdy nie będzie tak skuteczny jak preparaty, w których jest on jednym ze składników, najlepiej łączyć go z substancjami wnikającymi do skóry. To wzmacnia jego działanie.
Ze względu na to, że kolagen nie ma zdolności wnikania w skórę znacznie bardziej skuteczny staje się jako preparat podawany w formie mezoterapii lub w innych technikach medycyny estetycznej. Jest wykorzystywany w różnego rodzaju wypełniaczach, kompresach, a także do produkcji nici chirurgicznych i tych stosowanych w medycynie estetycznej, gąbek stosowanych w leczeniu ran oraz oparzeń,. Jest nośnikiem dla innych substancji podawanych podskórnie. Głównym zadaniem kolagenu w preparatach medycznych jest nawilżenie skóry i dostarczenie jej potrzebnych witamin oraz minerałów oraz pobudzenie produkcji naturalnego kolagenu. Dzięki temu skóra odzyskuje jędrność i napięcie a zmarszczki ulegają spłyceniu. Medycyna estetyczna wykorzystuje kolagen również jako wypełniacz poprawiający owal twarzy i kształt policzków oraz jako uzupełnienie zanikających z wiekiem tkanek. Rezultaty nie są trwałe, więc aby osiągnąć trwale zadowalający efekt zabiegi trzeba regularnie powtarzać.
Ze względu na korzystne działanie na skórę ( i nie tylko) warto suplementować kolagen, tym bardziej, ze współczesna dieta jest w znacznym stopniu pozbawiona tego białka. Przy wyborze suplementu należy zwrócić szczególną uwagę na jego jakość i sposób dawkowania. Najskuteczniejsze są produkty z hydrolizowanym kolagenem otrzymywanym w procesie rozbicia kolagenu na drodze enzymatycznego rozkładu na krótkie peptydy składające się z dwóch lub trzech połączonych aminokwasów. Są one dobrze rozpuszczalne w wodzie i są szybciej wchłaniane w przewodzie pokarmowym. Najczęściej suplementy z kolagenem wytwarzane są z żelatyny zwierzęcej co stanowi problem dla osób niejedzących mięsa i ryb. W takim przypadku rozwiązaniem są suplementy służące uzupełnieniu aminokwasów budujących kolagen: glicyna, lizyna i prolina. Kolagen w każdej formie potrzebuje witaminy C a zatem należy zadbać o jej właściwy poziom w diecie lub uzupełniać w formie suplementu. Choć kolagen hydrolizowany szybko dociera do skóry to na widoczne rezultaty wygładzenia cery, spłycenia zmarszczek poprawę jędrności i zdolności regeneracyjnych naskórka trzeba poczekać kilkanaście tygodni. Przy okazji przyjmowania kolagenu lub jego hydrolizatów następuje także widoczna poprawa stanu włosów, paznokci oraz zauważalna redukcja rozstępów.
