Jedynym całkowicie bezpiecznym lekiem, któremu słońce nie szkodzi jest witamina D. Poza tym istnieje wiele preparatów, które po wpływem promieniowania UV mogą spowodować polekowe reakcje alergiczne na skórze. Dotyczy to niemal wszystkich grup leków, począwszy m.in. od antybiotyków, poprzez leki moczopędne, nasercowe, hormonalne, przeciwmiażdżycowe i przeciwgrzybicze, chemioterapeutyczne, przeciwcukrzycowe i przeciwzapalne aż po suplementy. Nie ma znaczenia czy lek przyjmowany jest doustnie czy jako preparat stosowany na skórę. Warto pamiętać, że każdy, nawet uznany za bardzo bezpieczny może spowodować reakcje niepożądane, krótko- i długotrwałe. Dlatego zawsze konieczne jest sprawdzenie w ulotce czy ekspozycja na słońce stwarza ryzyko ich wystąpienia.
Reakcje alergiczne mogą uruchomić zarówno naturalne jak i syntetyczne składniki przyjmowanego preparatu. I o ile pod wpływem promieniowania słonecznego w organizmie zachodzą pozytywne procesy takie jak synteza witaminy D o tyle pod wpływem niektórych komponentów leków mogą zmienić się one w reakcję patologiczną, której objawem są różnego rodzaju fotodermatozy. Jedną z najczęstszych jest fotoalergia, której objawy przypominają egzemę. Najczęściej pod wpływem promieniowania UVA dochodzi do aktywacji substancji uczulającej. Cząsteczki leku przyłączają się do obecnych w skórze białek, tworząc w konsekwencji alergen. Układ immunologiczny zostaje pobudzony i w rezultacie na skórze pojawia się reakcja alergiczna. Konstytuowanie się alergenu może trwać nawet kilka dni i dlatego początkowo fotoalergia przebiega bezobjawowo. Reakcje skórne mogą objawiać się nawet na partiach ciała, które nie były bezpośrednio wyeksponowane na działanie słońca po kilku dniach od ekspozycji. Inaczej dzieje się w przypadku fototoksyczności, która nie zależy od układu immunologicznego, ale od dawki leku, który odkłada się w skórze. Pod wpływem słońca przekształca się on w związek chemiczny powodujący lawinowe powstawanie wolnych rodników odpowiedzialnych za uszkodzenie komórek skóry. Fototoksyczność leku powoduje szybką i gwałtowną reakcję przypominającą poparzenie słoneczne trwale uszkadzającą komórki skóry, nierzadko doprowadzając do przebarwień i blizn pooparzeniowych. Reakcja widoczna jest na skórze już po kilku godzinach od niezabezpieczonej ekspozycji na promieniowanie UV i występuje jedynie na partiach ciała wystawionych na działanie promieni UV. Po odstawieniu leku mija, ale jeśli doszło z tego powodu do poparzeń słonecznych, to objawy wymagają kilkudniowego leczenia. Jeśli na skórze doszło do pojawienia się nie tylko zaczerwienienia, ale i pęcherzy należy niezwłocznie zastosować specjalistyczne maści.
Najczęstsze objawy fotouczuleń to rumień, swędzenie zaczerwienionej skóry, grudki i grudki wysiękowe, łuszczenie się naskórka, w ostrzejszych przypadkach pęcherze i zmiany przypominające liszaj, obrzęki. Również przebarwienia, które mogą stać się widoczne natychmiast po ekspozycji słonecznej oraz silne poparzenia skóry. Najbardziej rozpoznawalną grupą leków, która nie lubi się ze słońcem są antybiotyki. Szczególną uwagę należy zwracać na leki z grupy fluorochinolonów, tetracykin i sulfonamidów. Mogą one powodować intensywne reakcje fototoksyczne i fotoalergiczne. Mniej oczywiste, ale bardzo silnie reagujące ze słońcem są leki stosowane w leczeniu chorób układu sercowo-naczyniowego takie jak m.in. blokery kanału wapniowego: diltiazem, inhibitory enzymu konwertującego angiotensynę: kaptopryl, enalapryl oraz niektóre leki moczopędne stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego czy w chorobach nerek oraz leki stosowane w leczeniu hiperlipidemii. Poważne odczyny skórne mogą powodować także leki przeciwgrzybicze, które stosuje się w leczeniu grzybic układowych u pacjentów z osłabionym układem odpornościowym, ale nawet te służące do leczenia grzybic paznokci i skóry stóp stosowane w formie kremów mogą wywołać uczulenia. Okazuje się, że powszechnie stosowane leki przeciwcukrzycowe jak np. metformina oraz niektóre leki przeciwbólowe w tym ibuprofen nie są bezpieczne w zderzeniu ze słońcem. Jeśli chodzi o leki hormonalne to zarówno tabletki antykoncepcyjne jak i hormonalna terapia zastępcza mogą wywołać reakcje polegającą głównie na przebarwieniach skóry. Również uważnie należy sprawdzić ryzyko w przypadku leków psychotropowych, które mogą wywołać niepożądane reakcje posłoneczne. Jednym z najsilniejszych czynników fotoalergizujących są zioła. Powszechnie stosowany dziurawiec, rumianek pospolity, nagietek lekarski, lubczyk, arnika górska. Te składniki znajdują się w powszechnie stosowanych suplementach lub same w sobie są herbatkami ziołowymi.
Reakcje fototoksyczne i fotoalergiczne wymagają leczenia objawowego. Kiedy zmiany są łagodne wystarczy zastosować preparat z pantenolem i żele chłodzące, które stosunkowo szybko złagodzą objawy takie jak rumień, piecznie i swędzenie skóry. Jeśli doszło do poparzenia naskórka, można włączyć do leczenia preparaty ze srebrem dostępne w aptece bez recepty, zapobiegające zakażeniom i przyspieszające gojenie. W przypadku nasilonych zmian stosuje się maści i leki doustne zawierające kortykosterydy. Największy kłopot sprawiają przebarwienia słoneczne albowiem ich usunięcie wymaga czasu, specjalistycznych preparatów i nie zawsze rezultaty leczenia są w pełni zadowalające. Podobnie jak w przypadku innych alergii najskuteczniejszym sposobem działania jest wyeliminowanie czynników ryzyka. Niestety w przypadku konieczności stałego przyjmowania niektórych leków nie jest to możliwe. Tak więc jedynym sposobem na ograniczenie ewentualnych reakcji polekowych jest uważne sprawdzenie czy lek może wywołać reakcje fototoksyczne i skuteczna ochrona przed słońcem. Unikanie ekspozycji w godzinach południowych, poza tym stosowanie kremów z wysokim filtrem, minimum 50 SPF, nawt w pochmurny dzień i ochrona skóry odpowiednim ubiorem. Trzeba także pamiętać, że reakcje fototoksyczne w trakcie stosowanie terapii lekowych mogą wywołać również zabiegi medycyny estetycznej z użyciem niektórych laserów. Należy skonsultować się z lekarzem, czy w wypadku przyjmowania konkretnych leków taki zabieg jest całkowicie bezpieczny. Wizyty w solarium są w trakcie przyjmowania leków równie niebezpieczne jak naturalne promieniowanie UV i należy ich całkowicie unikać.
