Wszy to najstarsze pasożyty towarzyszące człowiekowi. Już 3 miliony lat temu podgryzały naszych praprzodków. Lubią duże skupiska ludzkie, bo w ten sposób nie mają problemu ze znalezieniem żywiciela. Najciekawsze jest to, że wszom jest zupełnie obojętne, czy będzie on aseptycznie czysty, czy nieznośnie brudny – ich ulubionym pokarmem jest ludzka krew, a „feromonem”, który je przyciąga – zapach potu.
Wszy są wszędzie
Statystyki z ostatnich lat pokazują, że problem wszy narasta, nawet w krajach wysoko rozwiniętych. Jest obecny na wszystkich kontynentach, bez względu na klimat. Te pozbawione w procesie ewolucji skrzydeł owady mają niewielki rozmiary (od 0,35 do 6 mm), zredukowane oczy, ale za to przystosowane do przemieszczania się wzdłuż włosa kończyny, m.in. silne pazurki, które ułatwiają im pasożytnicze wędrówki. Rozmnażają się bardzo szybko, a ich jaja zwane gnidami mają zdolność przyklejania się do włosów. Mają też trudny do zauważenia brązowo-biały kolor, galaretowatą strukturę i wielkość główki od szpilki.
Wszy ludzkie są niebezpieczne, wywołują wiele chorób. Prócz wszawicy – reakcje alergiczne, dermatozy spowodowane przedostaniem się przez uszkodzoną skórę bakterii i wirusów, nadkażenia gronkowcem i paciorkowcem, uszkodzenia mieszków włosowych, ale też dużo groźniejsze: dur brzuszny i tyfus.
Gdzie i jak zarażamy się wszami
Problem nie dotyczy wyłącznie dzieci, choć im przytrafia się to najczęściej ze względu na bliski kontakt fizyczny w przedszkolu i szkole. Wspólna zabawa, używanie wspólnie szczotek czy gumek do włosów, wymiana czapek, spanie w jednym łóżku to zawsze zagrożenie rozprzestrzeniania się wszy. Dorośli najczęściej przejmują wszy od dzieci, choć można się nimi zarazić np. w zatłoczonym tramwaju, gdy głowy pasażerów są blisko siebie. Innym zagrożeniem, podobnie jak u dzieci, jest wspólne używanie przedmiotów do pielęgnacji włosów, np. w klubie fitness. Faktu zarażenie się wszami nie należy ukrywać. Jeśli wszy pojawią się u dziecka, należy zawiadomić o tym fakcie przedszkole i szkołę, a także wszystkie blisko kontaktujące się z nami osoby.
Wszawica nie poszła do lamusa
Choć poziom higieny się poprawia, liczba osób dotkniętych wszawicą rośnie. Najczęściej dotyczy ona dzieci między 3. a 12. rokiem życia, ale nie omija też dorosłych. Dziecko z nieproszonymi gośćmi we włosach potrafi zarazić wszystkich domowników.
Główne objawy wszawicy to mocny świąd głowy. Jego intensywność jest na tyle duża, że trudno powstrzymać się od drapania, zwłaszcza podczas snu. Dzieje się tak dlatego, że wesz, wbijając swój narząd gębowy w skórę, wpuszcza toksyny. Intensywne drapanie doprowadza do uszkodzenia naskórka, czasem tak głębokiego, że wydziela on płyn surowiczy. Włosy zaczynają się sklejać, tworzy się idealne środowisko do namnażania się bakterii. Miejsca narażone na ukąszenia wszy to również linia brzegowa owłosionej skóry głowy i kark.
Jak pozbyć się wszy
Sygnałem wszy u dzieci jest drapanie się po głowie i karku. To znak, że należy dokładnie obejrzeć głowę dziecka, rozczesując włosy przedziałek po przedziałku. Wszy w ruchu łatwo zauważyć, zwykle skupiają się za uszami i z tyłu głowy. Gorzej ma się rzecz z gnidami: przypominają łupież, ale są mocno przyklejone do nasady włosa. Poza tym na skórze głowy widać bąble, przypominające ukąszenie komara. Po odkryciu obecności pasożytów należy działać niezwłocznie, a przegląd owłosionej skóry głowy musi dotyczyć całej rodziny. W leczeniu stosuje się środki chemiczne i mechaniczne.
Szampony dostępne w aptece usuwają tylko żyjące pasożyty, natomiast gnidy muszą zostać usunięte mechanicznie przy pomocy specjalistycznego, bardzo gęstego grzebienia. Na ogół jest on dołączony do szamponu. Kuracja zwalczająca osobniki dorosłe musi zostać powtórzona po siedmiu dniach, należy stosować się do zaleceń producenta. Większość środków zawiera substancje silikonowe, które odcinają pasożytom dopływ powietrza. Zaleca się, by po nałożeniu szamponu na włosy i skórę głowy szczelnie owinąć ją folią aluminiową i pozostawić na 30–40 min.Dobrze jest też płukać włosy wodą z octem, co ułatwia wyczesanie gnid. W dzisiejszych czasach obcinanie włosów na krótko nie jest konieczne, albowiem szampony do zwalczania wszy są wystarczająco skuteczne. Po zakończonej kuracji warto raz na tydzień sprawdzać włosy, by przekonać się, że problem został skutecznie usunięty.
Gdy odkryjemy wszy:
- sprawdźmy, czy pasożyty nie przeniosły się na innych domowników;
- przeprowadźmy natychmiastową kurację odpowiednimi szamponami;
- wyczeszmy gnidy grzebieniem;
- wypierzmy czapki, pościel, ręczniki, umyjmy i zdezynfekujmy szczotki i grzebienie, wyrzućmy gumki do włosów i ozdoby;
- dokładnie wyprasujmy bieliznę pościelową i łazienkową.
Wszy są różne
Prócz wszy żerujących na ludzkiej głowie istnieją też wszy łonowe. Są dużo mniejsze, również żywią się krwią, przenoszą się najczęściej podczas kontaktów seksualnych, powodują silne swędzenie zaatakowanych okolic ciała. Do ich zwalczania używa się odpowiednich preparatów. Trzeci rodzaj wszy to wszy odzieżowe. Też żywią się krwią, ale bytują na ubraniach, w miejscach gdzie najmocniej przylegają one do ciała, w okolicach ramion, szyi, talii, dekoltu. By się ich pozbyć najlepiej wyrzucić rzeczy, wyprać je w bardzo ciepłej wodzie z detergentem lub włożyć na 2‒3 doby do zamrażarki.
Źródło: „Smak Zdrowia” 11/2018 (czasopismo dostępne w wybranych aptekach i placówkach medycznych)
